Jirkî aşireti
Jîrkî aşireti[1][2] (Jirki[3] veya Jirkî[4] olarak da bilinir), Ertoşi aşiretinin bir kolu olan Kürt aşireti. Ertoşiler Selahaddin Eyyubi'nin bağlı olduğu Rewadi aşiretinden ayrılmışlardır. Dolayısı ile Jirkiler de bir bakıma Selahaddin Eyyubi'nin torunları olarak değerlendirilmektedir. Jirkilere dair İngilizlerin Kuzey Irak’ta Kürtlere zulüm ve haksızlık yapması o zamanın ulemalarınında dağlarda olan Jirkilere haber etmesi ve Jirkilerinde bu zülme sessiz kalmayarak o zamanın İngiliz komutanını evinde öldürmesi öte yandan Şekir Ağa (Şeresor) olarak bilinen Ertoşilerin Gıravi koluna mensup liderlerinin öldürülmesinin ardından toplanan 12 aşiretin kolu arasında intikam kahvesi içerek Şekir Ağa'ya pusu kurup öldürenlerin hepsini ölümleri ile cezalandırmışlar.[5]
Kato dağı civarında yoğunlukta olan Jirkiler kendi aralarında; Mala Hüseyin ve Baleki sülalesi olmak üzere iki kola ayrılırlar. Ancak bu kollar doğu ve güneydoğu coğrafyasına dağılmışlardır. Özellikle Mala Hüseyin kolu Beytüşşebab ilçesi ve Tanin dağı eteklerindeki Mutluca köyü, Balekiler ise Beytüşşebap Ayvalık köyü (cemane) Hakkari'nin, Çanaklı ve Kırıkdağ taraflarında yaşamaktadırlar. Aşiret kısmen yayla hayatı yaşamakta olup, önemli yaylakları Kato dağının eteklerindeki Meydani, Kolya, Pertavin, Mêr, Kıtık bölgeleridir. Öter (Mala Hüseyin Kolu) ve Adıyaman ailesi ise Mustafa Balekinin soyu olan Musaye Ebuzet ve Ehyaya Simo aileleri bu aşiret içinde önemli bir yere sahip olup, kanaat önderleri konumundadırlar. Yaşadıkları bölgede barışçıl bir aşiret olarak tanınmaları, gerek kendi içlerinde ve gerekse komşu aşiretleri ile iyi ilişkilerin gelişmesine neden olmuştur.[5]
Jirkiler, Kırmançi Kürtçesi konuşurlar ve sünnidirler. Kırsal kesimde yaşayanları tarım ve hayvancılıkla uğraşırlar. Bu aşiret mensuplarının büyük bir kısmı koruculuk sistemi içinde bulunmaktadırlar.[5]
Etimoloji[değiştir]
Jirki isminin Hakkâri ve Beytüşşebap yöresinde yaşayan Jiro isimli şahıstan geldiği kabul edilmektedir. Bazı kaynak kişiler bu aşiretin, çok cesur ve gözü açık olmalarından dolayı, uyanık, ve gözü açık anlamına gelen "Jir" kelimesinden türetilerek Jirki ismini aldığını savunurlar.[5]
Lider[değiştir]
Aşiretin mevcut lideri Balekilerden Tahir Adıyaman'dır.[6] 22 Mayıs 2020'de aşiretin diğer lideri Mehmet Adıyaman, geçirdiği kalp krizi nedeniyle hayatını kaybetti[7]. Aşiretin önemli şahsiyetlerinden biri, Mala Hüseyinlerden Cemil Öter'dir. 1930 yılındaki isyanlarda birçok liderini kaybetmiştir.[5]
Nüfus[değiştir]
Jirki aşireti, Şemdinan, Gewdan, mamxuran, Şidan ve Şerefan kolları gibi Ertoşilerin Mend (Mendıkan) boyuna bağlıdırlar. Irak'ın Rewanduz bölgesindeki Xana Mezin adlı yerden Hakkâri[8], Van, Yüksekova ve Şırnak taraflarına yayılmışlardır. Bugün nüfuslarının 40 bin civarında olduğu tahmin edilmektedir.[5]
Kaynakça[değiştir]
This article "Jirkî aşireti" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:Jirkî aşireti. Articles copied from Draft Namespace on Wikipedia could be seen on the Draft Namespace of Wikipedia and not main one.
- ↑ "Kevneşopiya carcimên Jîrkî di destê jinan da dewam dike". Anadolu Ajansı (Kürtçe). 10 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2022.
- ↑ "Jîrkî aşireti liderine silahlı saldırı". hurseda.net. 10 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2022.
- ↑ "Jirki aşireti kimdir? Jirki aşireti kaç kişi?". SüperHaber.
- ↑ "Gulsarya kilimleri ilmek ilmek işleniyor". Colemerg Haber. 17 Nisan 2021. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2022.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 "Jirkî aşireti". Semski Aşireti. 16 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2022.
- ↑ "İntikam yemini eden aşirete PKK'dan yanıt". OdaTV. 19 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2022.
- ↑ "Jirkî aşireti lideri Mehmet Adıyaman vefat etti". The Independent. 22 Mayıs 2020.
- ↑ "Hakkâri'de Tespit Edilen Şal Dokumaları". DergiPark. 6 Haziran 2020. 10 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
