Türkçe ve Moğolcadaki ortak kelimeler

Türkçe ve Moğolca Altay dil ailesine ait olup birbirlerine çok yakındırlar. Bu iki dilin birkaç bin yıl önce birbirinden kopmuş ve ayrı bir gelişim yaşamış oldukları düşünülmektedir. Dilbilimciler, iki dil arasında somut bir yakınlık saptamak için çeşitli yöntemler kullanmaktadırlar. Bir dilin varsıllığı, o dilin temel sözcükleri yanında dilbilgisi ve sesbilim yapısına da bağlıdır. Bu olgu, aynı kökenden gelen dillerin bulgulanmasında da yardımcı olmaktadır. Aşağıda sıralanan sözcükler, Türkçe ve Moğolcada ortak olarak yer almakta ve bu iki dilin ne denli benzeştiğini göstermektedir. Moğolcanın Türkçeye bu derece yakın oluşu bazı Türkologların Moğolları da Türk olarak sınıflandırmalarına yol açmıştır.Şablon:Category handler Daha doğrusu, Moğolların ve Türklerin büyük olasılıkla aynı kökeni paylaştıklarıdır. Moğol dili ile Türkçe arasındaki benzerlik etkileşimle açıklanamayacak kadar yakındır bu da Moğollar ile Türklerin aynı kökten olduğu tezini güçlendirmiştir.

Türk dilleri ve Moğolca arasındaki ortak sözcükler

Beden

Moğolca	Türk dilleri
	Türkiye Türkçesi	Azerice	Başkurtça	Kazakça	Kırgızca	Özbekçe	Tatarca	Türkmence	Uygurca
ar	art, arka	ard, arxa	art, arqa	art, arqa	art, arka	ort, orqa	art, arqa	art, arka	art, arqa
kökün	göğüs	köks	kükräk	kökirek	kökürök	kökräk	kükräk	gövüs	kökräk/köks
tamır	damar	damar	tamır	tamır	tamır	tàmir	tamır	damar	tomur
zürh	yürek	üräk	yöräk	jürek	cürök	yuräk	yöräk	yürek	yüräk

Doğa

Moğolca	Türk dilleri
	Türkiye Türkçesi	Azerice	Başkurtça	Kazakça	Kırgızca	Özbekçe	Tatarca	Türkmence	Uygurca
dıvs	tuz	duz	toz	tuz	tuz	tuz	toz	duz	tuz
kada	kaya	gaya	kaya			kàyä	kaya	gaya	qiya
qumaq	kum	gum	kom	kum	kum	kum	kom	çäğe	qum
tağ	dağ	dağ	tav	tav	tō	tàğ	tav	dāğ	tağ
temür	demir	dämir	timir	temir	temir	temir	timir	demir	tömür
teŋis	deniz	däniz	diŋgiz	teŋiz	deŋiz	dengiz	diŋgiz	deŋiz	deŋiz
toğusun	toz	toz	tuzan	toz	toz	tozàn	tuzan	tozan	tozan

Eylemler

Moğolca	Türk dilleri
	Türkiye Türkçesi	Azerice	Başkurtça	Kazakça	Kırgızca	Özbekçe	Tatarca	Türkmence	Uygurca	Tuva Türkçesi
barı-	varmak	varmag	ölgäşiv	jetüv	baruu	yetmàk	ölgäşü	barmak	barmaq	baar
sağa-	sağmak	sağmag	havıv	savuv	sā	sàğmàk	savıv	sağmak	sağmaq	saar
sana-	sanmak	sanmag	hanav	sanav	sana	sänämàk	sanav	sānmak	sanimaq	sanaar
sekü-	sökmek	sökmäk	hütiv	sögüv	sūrū	sökmàk	sütü	sökmek	sökmäk	söger
sorı-	sormak	soruşmag	horav	surav	suroo	sorämàk	sorau	sōramak	sorimaq	suraar
qanu-	aldanmak (kanmak)	aldanmag	aldanıv	aldanuv	aldanuu	äldänmàk	aldanu	āldanmak	aldanmaq	hanar
qorı-	korumak	gorumag	asrav	korğav	korğoo	korimàk	asrav	gōramak	qoğdimaq	kamgalaar

Hayvan

Moğolca	Türk dilleri
	Türkiye Türkçesi	Azerice	Başkurtça	Kazakça	Kırgızca	Özbekçe	Tatarca	Türkmence	Uygurca
agt	at	at	at	at	at	ot	at	at	at
arslan	aslan	aslan	arıslan	arıstan	arstan	arslon	arıslan	arslan	arslan
cegeren	ceylan, ceren	ceyran			ceyren	cäyràn	cäyran	ceren	cärän
xeree	karga	garğa	karğa	qarğa	karga	qarğa	qarğa	garga	qa(r)ğa
taqıya	tavuk	toyug	tavık	tavık	tōk	tàvuk	tavık	tovuk	toxu

İnanç ve kültür

Moğolca	Türk dilleri
	Türkiye Türkçesi	Azerice	Başkurtça	Kazakça	Kırgızca	Özbekçe	Tatarca	Türkmence	Uygurca
ünen	inanç	inanc	işanıs	nanim	ınanū	işànç	ışanıç	ınanç	işänç
teŋgri	tanrı	tanrı	täŋri	täŋri	teŋir	tängri	tänri	taŋrı	täŋri

İnsan ve akrabalık

Moğolca	Türk dilleri
	Türkiye Türkçesi	Azerice	Başkurtça	Kazakça	Kırgızca	Özbekçe	Tatarca	Türkmence	Uygurca
aqa	ağabey	böyük gardaş	ağay	ağa	ağa	äkä	abıy	äğa	aka

Malzeme

Moğolca	Türk dilleri
	Türkiye Türkçesi	Azerice	Başkurtça	Kazakça	Kırgızca	Özbekçe	Tatarca	Türkmence	Uygurca
tayag	dayak (asa)	dayaq	tayaq	tayaq	tayaq	tayaq	tayaq	tayak	tayaq

Ön adlar

Moğolca	Türk dilleri
	Türkiye Türkçesi	Azerice	Başkurtça	Kazakça	Kırgızca	Özbekçe	Tatarca	Türkmence	Uygurca
kağuray	kuru	guru	koro	kurğak	kuru	kuruk	korı	gūrı	quruq
seriğün	serin	särin			serün	salqin			sörün
ügsügüü	yüksek	yüksäk				yüksäk			yüksäk

Renkler

Moğolca	Türk dilleri
	Türkiye Türkçesi	Azerice	Başkurtça	Kazakça	Kırgızca	Özbekçe	Tatarca	Türkmence	Uygurca
altan	altın	altun	altın	altın	altın	oltin	altın	altın	altun
şar	sarı	sarı	harı	sarı	sarı	sariq	sarı	sarı	sériq
ulaan	al	al	al	al	kızıl	qızıl	al	āi	qızıl
xar	kara	gara	kara	kara	kara	kàrä	kara	gara	qara
xöx	gök	göy	kük	kök	kök	kük	gök	gök	kök

Siyaset ve savaş

Moğolca	Türk dilleri
	Türkiye Türkçesi	Azerice	Başkurtça	Kazakça	Kırgızca	Özbekçe	Tatarca	Türkmence	Uygurca
ordu	ordu	ordu	urda	orda	ordo	o'rda	urda	orda	orda
qorğuljın	kurşun	gurğuşun	kurğaş	korğasın	korğoşun	korğàşin	kurğaş	gurşun	qoğuşun
quralta	kurultay	gurultay	koroltay	kurıltay	kurultay	kurultày	korıltay	gurultay	qurultay
tsereg	çeri					çerik		çäri	çérik
uls	ulus			ult	ulut	ulus		ulus	ulus

Yiyecek ve içecek

Moğolca	Türk dilleri
	Türkiye Türkçesi	Azerice	Başkurtça	Kazakça	Kırgızca	Özbekçe	Tatarca	Türkmence	Uygurca
alim	elma (alma)	alma	alma	alma	alma	àlmä	alma	alma	alma
arvay	arpa	arpa	arpa	arpa	arpa	arpa	arpa	arpa	arpa
bal	bal	bal	bal	bal	bal	asal	bal	bal	bal
usun	su	su	hıv	suv	sū	suv	su	suv	su
sün	süt	süd	höt	süt	süt	süt	söt	süyt	süt

Zaman

Moğolca	Türk dilleri
	Türkiye Türkçesi	Azerice	Başkurtça	Kazakça	Kırgızca	Özbekçe	Tatarca	Türkmence	Uygurca
çağ	çağ	çağ	sak	şak	çak	çàğ	çak	çāğ	çağ

Diğer sözcükler

Moğolca	Türk dilleri
	Türkiye Türkçesi	Azerice	Başkurtça	Kazakça	Kırgızca	Özbekçe	Tatarca	Türkmence	Uygurca
arşin	arşın	arşın				arşin		arşın	arşin
av	av	ov	aw	añ, aw	añ, uu	ov	aw	aw	ov
xereg	gerek	gäräk	kiräk	kerek	kerek	kerak	kiräk	gerek	kéräk
karığu	karşı	garşı	karşı	karsı	karşı	karşı	karşı	garşı	qarşi
küçün	güç	güc	kös	küş	küç	küç	köç	güyç	küç
şağı-	sağanak	leysan	şıbakşı	nöser	ötkün	cälä	köçli yaŋğır	çabğa	qara yamğur

Genel Türkçe ve Genel Moğolcadaki ortak sözcükler

Genel Türkçe ve Genel Moğolca ("Common Mongolic") (Nutgeren 2011):

Türkiye Türkçesi	Genel Türkçe	Halha Moğolca (Kiril)	Halha Moğolca (Latin)	Genel Moğolca
ağız	*aguz	уураг	uurag	*uurag
altın	*altun	алтан	altan	*altan
arpa	*arpa	арвай	arvai	*arbaï
bahadır		баатар	baatar	*baatur
bal	*bal	бал	bal	*bal
bay	*baːy	баян	bayan	*bayan
ben	*beŋ	мэнгэ	menge	*meŋge
bileği	*biːlegü	билүү	bilüü	*bileü
böbrek		бөөр	böör	*böere
böğürmek	*müŋre-	мөөрөх	mööröh	*möere-
boğa	*buka (?*bu:ka, ?*bukka)	бух	buh	*buka
boya	*bodog	будаг	budag	*budug
boyamak	*boda-	будах	budah	*budu-
boz	*boz	бор	bоr	*bora
buğday	*bugday	буудай	buudai	*buudaï
büyü	*bögü	бөө	böö	*böe
çakmak	*čak-	цахиур	tsahiur	*čakïur
çeri	*čerig < Hint	цэрэг	tsereg	*čerig
çiçek	*čeček	цэцэг	tsetseg	*čečeg
çiğ	*čïː / *čïːg	чийг	çiig	*čiig
çökmek	Eski Türkçe sök-	сөгдөх	sögdöh	*söged-
Çulpan	*čolpan	цолмон	tsоlmоn	*čolban/*čolman
dayamak	*taya-	таяг	tayag	*tayag
değirmen	*tegirmen	тээрэм	teerem	*teermen
demir	*temir	төмөр	tömör	*temür
deve	*teve	тэмээ	temee	*temeen
dinlemek	*tiŋle- ~ *tïŋla-	чагнах	çagnah	*čïŋla-
düz	*tuš	тууш	tuuş	*tuš (> *tus)
elma	*alïmla, *alma	алим	alim	*alïma
em	*em	эм	em	*em
er	*er	эр	er	*ere
erdem	*erdem	эрдэм	erdem	*erdem
erte	*erte	эрт	ert	*erte
eşek	*ešgek	илжиг	ilʒig	*elǰigen
et	*ed	эд	ed	*ed
geğirmek	*keːkir-	хэхрэх	hehreh	*kekere- / *kekire-
geviş	*kev-	хивэх	hiveh	*kebi-
gök	*köːk	хөх	höh	*köke
güç	*küːč	хүч	hüç	*küčün ~ *küčin
iki	*ekkiz < *ekki	ихэр	iher	*ekir / *ikir
inek	*in(g)ek	үнээ	ünee	*ünien
kaan		хаан	haan	*kaan
kamu	*kamug < *kamag < Farsça	хамаг	hamag	*kamug
kara	*kara	хар	har	*kara
kargış	*karga-	хараах	haraah	*karïa-
kaşık	*kašuk	халбага	halbaga	*kalbuga
katı	*katïg < *kat-	хатуу	hatuu	*katau
kavurmak	*kagur-	хайрах	hairah	*kaur-
kem	*kem	гэм	gem	*gem
kıl	*kïl	хялгас	hyalgas	*kïlgasun
kılıç	*kïlïč	илд	ild	*ildü
kırağı	*kïr-a-gu	хяруу	hyaruu	*kïrau
kırlangıç	*karlïgač ~ *kargïlač	хараацай	haraatsai	*karïačaï
kısım	*kes-ig < *kes-	хэсэг	heseg	*kesig
kısır	*kïsïr, *kïsrak	хусран	husran	*kïsuraŋ
koç	*koč, *kočŋar/*kočgar	хуц	huts	*kuča
kolan	*kolan (?*kolaŋ)	олойр	оlоir	*olaŋ
köprü	*köprüg	гүүр	güür	*köerge (?*küürge)
köpük, köpürmek	*köp-ük, *köpür-	хөөх	hööh	*köe-
kopuz	*kopuz	хуур	huur	*kuur
korkmak	*hürk-	үргэх	ürgeh	*hürgü-
körük	*köːrk	хөөрөг	höörög	*köerge (?*küürge)
koyun	*koːñ	хонь	hоn	*konïn
kürek	*kürek < *küre-	хүрз, хүрздэх	hürz, hürzdeh	*kürǰeg ~ *kürǰe
mal		мал	mal	*mal
melemek	*maŋra- (?< *baŋra-)	майлах	mailah	*maïla-, *maara-
orun	*orun	орон	oron	*oran
öküz	*höküz	үхэр	üher	*hüker
saçmak	*sač-	цацах	tsatsah	*saču-
sakal	*sakal	сахал	sahal	*sakal
saksağan	*sagïzgan	(алаг) шаазгай	(alag) şaazgai	*saǰagaï
sal	*saːl	сал	sal	*sal
sarımsak	*sarïmsak	саримс	sarims	*sarïmsag
semiz	*semiz	сэмж	semʒ	*semeǰin
sezmek	*sez-	сэрэх	sereh	*seri-
soğan	*sogan-kïña < *sogan	сонгино	sоnginо	*soŋgïna
soğurmak	*soːr-	сорох	sоrоh	*sora-
sol	*soːl-ak < *soːl	зүүн	züün	*solagaï
sönmek	*söːn-	сөнөөх	sönööh	*söne-
sormak	*sɔr-	сурах	surah	*sura-
süzmek	*süzüg < *süz-	сүсэг	süseg	*süǰig
tanrı, tengri	*teŋri	тэнгэр	tenger	*teŋgeri
tapınmak	*tap-	тахих	tahih	*taï-
teke	*teke	-	-	*teke
toprak	*toprak	товрог	tоvrоg	*toarag, *tobarag
toz	*tog, *topa	тоос	tооs	*toasun
tulum	*tulum	тулам	tulam	*tulum
tümen	*tümen	түм	tüm	*tümen
türemek	*törü-	төрөх	töröh	*töre-
uça	*uːča	ууц	uuts	*uuča
ulus	*uluš	улс	uls	*ulus
uz	*uːz	уран	uran	*uran
üzengi	*(y)üzeŋ(g)ü	дөрөө	döröö	*döree
yağı	*yagï	дайн	dain	*daïn
yaka	*yaka	зах	zah	*ǰaka
yarma	*yaːr-ma	-	-	*ǰarma
yaş	*yaːš	залуу	zaluu	*ǰalau
yaş	*yaːš	нас	nas	*nasun
yavan	*yavgan	заваан	zavaan	*ǰabaan
yegen	*yegen	дүү	düü	*ǰee
yele	*yeːl	дэл	del	*del
yelin	*yelin	дэлэн	delen	*deleŋ
yır	*yïr-a-gu < *(y)ïr	яруу	yaruu	*ïrau
yoğurmak	*yogur-	зуурах	zuurah	*ǰuura-
yolcu	*yoːl-čï < *yoːl	зочин	zоçin	*ǰočïn
yumruk	*yïdruk	нударга	nudarga	*nïdurga
yün	*yuŋ	ноос; унгас	nооs; ungas	*nogasun, *noasun, *uŋgasun
yürek	*yürek	зүрх	zürh	*ǰirüken, *ǰürüken

Kaynakça

• Sevan Nişanyan12 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• TDK Türk Lehçeleri Sözlük
• Bolor Dictionary 8 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Online English Mongolian Dictionary
• Kazakh Cyrillic to Latin Converter 20 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

This article "Türkçe ve Moğolcadaki ortak kelimeler" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:Türkçe ve Moğolcadaki ortak kelimeler. Articles copied from Draft Namespace on Wikipedia could be seen on the Draft Namespace of Wikipedia and not main one.

📰 Article(s) of the same category(ies)

• Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları Bölümü
• Sanalbüm
• Mersin Liman Tesisleri
• Ulubatlı Hasan Anadolu Lisesi
• Cupid (müzik grubu)
• President.az
• Mehmet Mollaosmanoğlu

---

 Facebook Page

🐤 Twitter Follow us on Twitter !

Read or create/edit this page in another language

• Türkçe ve Moğolcadaki ortak kelimeler in English