Uzay muhasebesi
Uzay muhasebesi, uzayı keşfetme, araştırma, anlama, yönetme ve kullanma sırasında ortaya çıkan tüm ekonomik faaliyetlerin yanı sıra bu alanda hangi fonksiyonel faaliyetlerin yürütülmekte olduğunu belgelemek, raporlamak ve uzay faaliyetleri konusunda kurumların bilinçli kararlar vermelerini ve sürdürebilirliği sağlamak amacıyla muhasebe bilgi sistemlerinin oluşturulmasını sağlayan muhasebenin alt uzmanlık dalıdır.[1]
Uzay muhasebesinin genel amacı; bilgi üretmek ve bu üretilen bilgilerle uzay faaliyetleri ve ekonomi arasındaki etkileşimi açıklamaya çalışmaktır. Uzay muhasebesi, uzay araştırmaları ve uzay endüstrisinin büyümesi için bir katalizördür. Belirli bir raporlama döneminde işletmelerin uzaydaki mali işlemlerini kaydetmek, özetlemek ve raporlamak için kullanılır ve uzaydaki endüstriyel faaliyetleri hesaplamanın bir yoludur. Uzaydaki ekonomik işlemlere odaklanır ve hem makro hem de mikro boyutta uygulama alanına sahiptir. Uzay ve asteroit madenciliğinin yanı sıra ‘Uzay Araştırmaları’ harcamalarının muhasebe mesleğini nasıl etkileyeceğini kapsamı içerisine alıyor.
Uzay araştırmaları[değiştir]
Antik Maya’nın astronomisinden; Galileo’ya insanlığın uzay merakı, tarihin tüm zamanlarında canlı ve diri kalmıştır. Uzaya gitmek arzusu, insanlık tarihi kadar eskidir. Aslında yıldızların ötesine ulaşma ve insan ırkının diğer gezegenlerde yaşama arzusunu benimseme fikri bilim kurgu gibi düşünülmüş olsa da, fizikçiler tarafından tamamen gerçekçi bir fikir olarak ele alınmıştır. İnsanlık tarihi 20. yüzyılın başlarına geldiğinde ise, teknoloji artık hayal olarak düşünülen uzay yolcuğunu ve keşiflerini gerçekleştirebilecek seviyeye geldi. 1969 yılında Neil Armstrong dünya dışında bir gezegene ilk ayak basan kişi olarak tarihe geçmiştir. Bazı uzay araştırmacılarına göre, uzay uçuşu önümüzdeki 50 yıl içinde gezegende günlük seyahatlerimizin düzenli bir parçası haline gelebilir. Diğer taraftan küresel uzay araştırmaları çağımızın birçok modern teknolojisinin alt yapısını oluşturmaktadır. İnternet ve kişisel bankacılıktan, telefonlarımızda kullandığımız navigasyon sistemine kadar, trend teknolojilerinin temelinde hep uzay araştırmaları sonucu ortaya çıkan teknolojiler kullanılmaktadır. Bunun yanı sıra uzay keşifleri sırasında ortaya çıkan tüm faaliyetler küresel ekonomi için önemli bir sektör haline gelmiştir.
Uzay araştırmaları, dünya yüksek teknoloji pazarının büyük ve hızlı büyüyen bir sektörü olarak karşımıza çıkıyor. 2016 yılında 345 milyar dolar değerindeki küresel uzay ekonomisi her geçen gün büyümeye devam ediyor.[2] Bu rakamın önümüzdeki yıllarda uzay madenciliği ve uzay turizmiyle birlikte büyük ölçüde artması bekleniyor. Uzay pazarı ile ilgilenen ekonomistlerin genel tahminine göre uzay ekonomisinin büyüklüğünün önümüzdeki yıllarda 2,5 ile 3 trilyon dolara çıkması bekleniyor.
Diğer taraftan tüm bu ekonomik faaliyetler sonucunda ortaya çıkan büyük verilerin analizi için günümüz muhasebe sistemlerinin yetersiz kalacağı tahmin edilmektedir. Özellikle asteroit göktaşlarının fiziksel alanlarının ve asteroitler üzerinde hangi madenlerin ne miktarda bulunduğunun doğru şekilde tespiti, bu alanda hangi fonksiyonel faaliyetlerin yürütülmekte olduğunu belgelemek, raporlamak ve asteroidlerden elde edilen, madenlerin dünyaya getirilme maliyetlerinin belirlenmesinde yeni bir muhasebe ve hesaplama sistemine ihtiyaç olduğu görülmektedir. Bu nedenle uzay endüstrisi için, günümüz muhasebe sistemlerinden ve uygulamalarından çok daha farklı bir vergi ve muhasebe sistemi gelişecektir. Çünkü uzay endüstrisindeki farklı hesaplamalar geleneksel muhasebe uygulamaları ile yönetilemeyecek kadar büyük ve karmaşık hesaplamalardan oluşmaktadır.
Uzay endüstrisi[değiştir]
Küresel bilimsel ve teknolojik ilerlemenin ana ürünü olan uzay araştırmaları, günümüzde dünya ekonomisinin diğer sektörlerine sürekli olarak paha biçilmez ve eşi benzeri görülmemiş miktarda yeni malzeme ve teknoloji sağlayarak önemli bir katkı sağlıyor. Şu anda, uzay araştırmalarının ortaya çıkardığı ekonomik değer, küresel ekonominin doğal olarak işleyen bir sektörü haline gelmiştir. Tüm bunlar uzay faaliyetlerinin ticarileşmesine ve uzay endüstrisinin hızlı bir şekilde büyümesine neden olmaktadır. Uzay endüstrisi; asteroit madenciliği, uzay üretimi, uzay ticareti, uzay istasyonlarının inşası, uzay turizmi ve uzay araştırmaları gibi ekonomik faaliyetlerin tamamından oluşmaktadır.
Uzay madenciliği[değiştir]
Uzay madenciliği ve araştırmalarının yanı sıra uzay kaynaklarının kullanımını, gezegenimiz dışındaki ilk madencilik faaliyeti olarak kabul edebiliriz. “Uzay madenciliği” kavramı 90'lı yılların başında gelişmeye başlamıştır. Asteroitler gibi gök cisimleri, şu anda dünyada yer alan platin, demir, altın ve elmas gibi metallere sahiptir. Dünyaya yakın 12.000 asteroit olduğu tahmin edilmekte ve bunların%10'una ulaşmanın Ay'a göre daha kolay olduğu düşünülmektedir. Bazı asteroitlerin, dünya tarihinin tamamında elde edilen tüm platinleri içerebileceği ve 3.000 yıl boyunca Dünya'nın ihtiyaçlarını karşılamak için yeterli miktarda demir, nikel veya kobalt içerdiği tahmin edilmektedir.[4] Aynı zamanda roket yakıtlarında kullanılabilen ve taşınabilen su buzu biçimindeki suya sahipler. Günümüzde gelişmiş ülkeler ve ticari kuruluşlar bu kaynaklara kâr amacıyla çıkarmayı ve Mars’ta insan kolonileri kurmayı planlıyorlar. Bugün, bir grup girişimci, asteroit madenciliğinin, bazı kaynakların kıtlığını ortadan kaldırmaya yardımcı olabileceğini düşünüyor.
Uzay turizmi[değiştir]
Uzaya yolculuk etmek, çoğumuz için bilim kurgu malzemesi olabilir, ama yakında uygun bir tatil beldesi olma konusunda ilerlemektedir. Uzay turizmi kavramı hala fütüristik görünmekle birlikte, aslında köklü bir geçmişi var. Bununla birlikte, şu ana kadar, Rus Uzay Ajansı yörüngesel uzay turizmini başarılı bir şekilde kolaylaştıran tek şirkettir. Bu öncelikle 2000'li yılların başında gerçekleşti, bu süre zarfında yedi uzay turisti uzaya alındı. Uzay turizmi kavramı her zaman popülaritesini artırıyor ve uzay turizmi endüstrisindeki faaliyetlere katılan gittikçe artan sayıda işletme var. Birkaç farklı şirket uzay turizmine öncülük ediyor. En bilinenleri muhtemelen, yıllardır sivilleri uzaya götürmekten bahseden Richard Branson'un Virgin Galactic'i . Daha yakın zamanlarda, Tesla elektrikli otomobil şirketinin kurucu ortağı Elon Musk tarafından başlatılan SpaceX sonra Amazon kurucusu Jeff Bezos tarafından kurulan Blue Origin’dir.[5]
Uzay muhasebesinin gerekliliği[değiştir]
Uzaydaki ekonomik faaliyetlerin muhasebe kayıtları nasıl olacak, gelir ve varlıklar hangi hesaplarda takip edilecek? Maliyetlendirme işlemlerinde hangi yöntem ve prensipler kullanılacak? Vergi boyutunda muhatap kimler olabilir? Devletler mi yoksa oluşturulacak birlikler mi verginin salınmasına yetkili olabilir? Kazancın sahipliği nasıl belirlenecektir? Çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmaları ve/veya benzeri sözleşmeler ile vergilemenin kapsamı belirlenebileceği gibi; bu konu ‘dünyanın kıt kaynaklarının tüketimine alternatif yaratıyor’ denilerek vergi dışında da bırakılabilecektir. Ya da belki dünya küresel ekonomisi uzay kaynaklarına karşı ortak ve tek bir gümrük duvarıymış gibi vergilerle korunmak istenecektir. Kazancın ve matrahın tespiti nasıl yapılacaktır? Bu hususta mevcut vergi kanunlarıyla mı yoksa yepyeni ve uzaya has vergi uygulamalarıyla mı çözüm sağlanacaktır? Bu sektörün kendine has ölçü ve değer birimleri, hatta uzay parası şeklinde yepyeni bir para birimi mi oluşacaktır? Uzay faaliyetlerinin çeşitli aşamalarındaki işe başlama, izin, yetkilendirme, sınıflandırma, sınırlandırma ve denetimi gibi konularda ticaret veya sanayi odaları benzeri birlik veya kuruluşların oluşturulması ve yapısı hakkındaki karar ve düzenlemeler kimler tarafından nasıl yapılacaktır? İşte tüm bu sorular uzay muhasebesi ile ilgili makul bir düşünce ve tartışma zemini oluşturmak amacıyla çoğaltılabilir.
Bu tartışmaların odağında bugün uygulanmakta olan muhasebe, denetim ve raporlama standartlarının, uzay endüstrisiyle birlikte gerçekleşmesi hayal edilen ve yakın gelecekte mümkün görülen yeni ekonomik faaliyetlerin doğru ve ihtiyaca yönelik raporlanması konusunda yeterli olmayacağı düşünülüyor. Zira uzay endüstrisi içinde yer alması beklenen ekonomik faaliyetler ve kavramlar çerçevesinde düşünürsek; uzaya yolcu götürecek taşıtların aktifleştirilmesi, uzayda herhangi bir gezegende veya yıldız üzerinde kurulacak yaşam alanlarının, konaklama yapılacak otellerin, yakıt alınacak uydu istasyonlarının inşası, aktifleştirilmesi ve maliyetlerinin belirlenmesi, takibi ve raporlanması söz konusu olacaktır. Bu bağlamda uzay muhasebesi, uzay keşifleri alanında çalışan kurumların ticari faaliyetlerinin finansal tablolara aynı şekilde kaydedilmesini, finansal tabloların aynı şekilde anlaşılabilmesi ve benzer olayların benzer şekilde yorumlanmasını sağlayacak ve finansal tablolara bir standart getiriyor.
Uzay endüstrisindeki ekonomik değerler bütünü, o kadar büyüdü ki uzaydaki ekonomik faaliyetleri doğru ve etkin bir şekilde yönetmek ayrı bir uzmanlık dalı olma konusunda ilerlemektedir. Tüm bu gelişmeler neticesinde, muhasebe uygulamalarının uzay keşiflerini daha fazla dikkate alması gerekiyor. Çünkü uzay keşifleri mühendislik, matematik ve fizik gibi bilim dalları gibi muhasebe mesleğini de yakından etkiliyor. Diğer taraftan bu ekonomik faaliyetler yeni bir muhasebe sisteminin ve dilinin geliştirilmesini de zorunlu kılıyor. Çünkü uzay turizmi ve madenciliği gibi yeni ekonomik gelişmeler süreçlerin doğru yönetilmesi analiz ve yorumların sağlıklı yapılması ve doğru kararlar almak için yeni muhasebe yaklaşımlarına ihtiyacımız var.
Muhasebenin uzay boyutuna dönüşümü[değiştir]
Muhasebe, finansal raporlama ilkelerinin incelenmesinde ve uygulanmasında kullanılan bir dizi varsayım, çerçeve ve metodolojidir. Sürekli gelişen bir konudur ve iş yapmanın yeni yollarına, yeni teknolojik standartlara ve raporlama mekanizmalarında keşfedilen boşluklara uyum sağlaması gerekir.[6] Bugün uzay ekonomisi, tarım ekonomisi, deniz ekonomisi ve sanayi ekonomisi gibi diğer alanlarla karşılaştırılabilir yeni bir çalışma alanı olarak öneriliyor. Diğer çalışma alanlarında olduğu gibi, uzaydaki ekonomik faaliyetlere ilişkin muhasebe uygulama ve değerleme yöntemlerinin belirlenmesi, hesap ve kayıt düzeninde şeffaflık ve tekdüzenin sağlanması, faaliyetlerin gerçek mahiyetlerine uygun olarak sağlıklı ve güvenilir bir biçimde muhasebeleştirilmesine ilişkin esas, usul ve ilkelerin belirlenmesi amacıyla kavramsal çerçeve üzerine müzakere etmemiz gerekiyor. Özellikle uzay araştırmaları asteroit madenciliği, uzay turizmi ve uzay üretimi gibi alanlara ilerledikçe, muhasebe alanındaki sorular da karşımıza çok daha net olarak çıkacaktır. Bu bağlamda muhasebenin geleneksel yapısını etkileyen uzay araştırmalarının, muhasebe açısından bilimsel ve teknolojik yönden etkilerini inceleyen derinlemesine bir çalışmaya ihtiyacımız var.
Bugünkü modern muhasebe, ani bir değişimin bir gecede ortaya çıkan sonucu değildir. Şimdiki aşamaya, binlerce yıllık evrimsel bir süreçle ulaştı ve muhasebenin gelişimi İnsanlık medeniyetinin başlangıcından beri devam ediyor. Değişen iktisadi ve teknolojik koşullar muhasebe uygulamalarının değişmesine ve yeni sürece adapte olmalarına neden olmaktadır. Bu değişime karşılık, meslek mensupları geleneksel muhasebe uygulamalarının yanında finansal tablo kullanıcılarının farklı talepleri doğrultusunda ortaya çıkan yeni uzmanlık alanlarına uyum sağlamak zorunda kalıyorlar.
Günümüzde uzay keşifleri ve araştırmaları sonucunda ortaya çıkan ticari gelişmeler küresel ekonomi için önemli bir endüstri haleni geldi. Bu ekonomik faaliyetler o kadar önemli bir değer haline gelmiştir ki; işletmeler uzay muhasebe sistemleri ile raporlama sistemlerini kurmaları gerektiğini anlamışlardır. İşte bu süreçte ortaya çıkan uzay muhasebesi uzmanlığı, aslında uzay faaliyetleri ile muhasebe sorunlarını çözmek için oluşturulmuş küresel bir yaklaşım olarak kabul edilebilir.[7] Bu nedenle günümüzde uzayda yaşanan endüstriyel faaliyetler göz önünde bulundurulduğunda, uzay muhasebe uzmanlığının devlet ve ticari işletmeler için üst düzeyde bir ihtiyaç olduğu görülmektedir.
Uzay muhasebesinin amacı ve kapsamı[değiştir]
2019 yılında Amerikalı astronot Anne McClain’ın boşanmak üzere olduğu eşinin Uluslararası Uzay İstasyonu’ndan banka hesaplarına eriştiği iddiasının, uzayda işlenen ilk suç olarak tarihe geçebileceği belirtiliyor.[8] Tabii bu olay Amerikalı astronotun hangi yasalara göre ve nasıl yargılanacağı sorularını da gündeme getirmektedir. Bu bağlamda uzaydaki benzer olay ve soruların muhasebe açısından da yaşanması muhtemeldir. Nihayetinde uzay mühendisliği ve uzay hukuku gibi muhasebenin de uzay faaliyetlerini kendi alanında incelemesi, değerlendirmesi ve raporlaması gerekecektir.
Uzay keşifleri ve araştırmaları sonucunda ortaya çıkan ticari gelişmeler küresel ekonomi için önemli bir endüstri haline gelmiştir. Bu ekonomik faaliyetler o kadar önemli bir değer haline gelmiştir ki; ilgili işletmeleri uzay muhasebesi sistemleri ile raporlama sistemlerini kurmaya zorlamaktadır. Uzay muhasebesi, aslında uzay faaliyetleri ile muhasebe uygulamalarını uyumlaştırmak ve yaşanabilecek muhtemel sorunlarını çözmek için geliştirilmiş bir uzmanlık olarak kabul ediliyor. Bu nedenle günümüzde uzay ekonomisi kapsamındaki endüstriyel faaliyetler göz önünde bulundurulduğunda, uzay muhasebesi uzmanlığının devlet ve ticari işletmeler için bir ihtiyaç olduğu söylenebilir.
Uzay keşifleri, insanların ve toplumun tüm yönleriyle derinden dönüşümüdür. Bu dönüşüm, bilim ve mühendislik uygulamaları arasında bir kesişme noktası sağlar. Küresel uzay araştırmaları çağımızın birçok modern teknolojisinin alt yapısını oluşturduğu gibi muhasebe mesleğini de doğrudan etkilemekte ve yeni muhasebe uygulamalarına kapı açmaktadır. Uzaydaki gelişmeler hem muhasebe uygulama süreçlerini hem de ihtiyaç duyulacak yetenek setlerini değiştiriyor.
Özellikle asteroit göktaşlarının fiziksel alanlarının ve asteroitler üzerinde hangi madenlerin ne miktarda bulunduğunun doğru şekilde tespiti, bu alanda hangi fonksiyonel faaliyetlerin yürütülmekte olduğunu belgelemek, raporlamak ve asteroidlerden elde edilen, madenlerin dünyaya getirilme maliyetlerinin belirlenmesinde yeni bir muhasebe ve hesaplama sistemine ihtiyaç olduğu görülüyor. Uzay muhasebesi bu nokta çözüm olabilir. Uzay Muhasebesi Uzmanlığı; Uzaydaki tüm finansal faaliyetlerin ve verilerin kaydedildiği, özetlendiği ve raporlandığı süreçtir.Uzmanlığın rolü, muhasebe uygulamalarını uzay turizmi ve asteroit madenciliği çerçevesinde geliştirmek ve ortaya çıkacak olan muhasebe sorunlarını çözmektir.
Uzay muhasebesi uzmanlığı, muhasebenin bir türevi olarak uzaydaki gelişmeleri yakından takip edebilir. Böylece uzay endüstrisindeki maliyetleri ve diğer harcamaları doğru ve etkin bir şekilde takip edebilmek, raporlayabilmek ve kategorilere ayırabilmek mümkün olacaktır. Bu noktada kurumların uzay araştırmalarının ve uzayla ilgili yatırımlarının doğru ve etkin yönetilmesine de yardımcı olacaktır.
Uzay muhasebesi, uzay keşiflerinin sağlıklı yönetilmesi ve ortaya çıkacak muhasebe sorunlarını çözmek için; uzay faaliyetlerinin sayılarla ifade edilmesi yanında bunların diğer verilerle birlikte işlenerek analiz edilmesi ve yorumlanmasıyla karşılaştırılabilir bir bilgiye dönüştürülmesini sağlarak, ilgili kurumlara ve paydaşlara kararlarında yol göstermektedir. Sürdürülebilir uzay faaliyetleri için oluşturulacak stratejiler; ekonomi ve muhasebe arasında var olan karşılıklı etkileşimlere dayalı bilgilere yöneliktir. Uzay muhasebesinin asıl amacı; uzay keşiflerini ve ekonomik verileri sürdürülebilirlik amacını gözeterek, bir arada ve karşılaştırılabilir şekilde sunuyor.
Literatür[değiştir]
Uzay muhasebesinin tanımı ve kavramsal çerçevesi, 23-25 Ekim 2019 tarihinde Niğde Üniversitesinde gerçekleştirilen 6. Uluslararası Muhasebe ve Finans Araştırmaları Kongresi'nde sunulan "Uzaydaki Gelişmeler Doğrultusunda Yeni Bir Muhasebe Uzmanlığı Önerisi: Uzay Muhasebesi"[7] başlıklı bildiri ile literatüre girmiştir.
Kaynakça[değiştir]
Şablon:Kaynakça/styles.css sayfası içerik yok.
- ↑ Tekbaş, İsmail. "Muhasebe Endüstrisinin Yeni Çağı: Uzay Muhasebesi". Harvard Business Review. 23 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2020.
- ↑ "Japonların Ryugu Asteroid Madenciliği Misyonu". Cern Bilim. 23 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2020.
- ↑ HIGGINBOTHAM, BRIAN. "The Space Economy: An Industry Takes Off". uschamber. 8 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2020.
- ↑ Dormehl, Luke. "Asteroid mining is almost reality. What to know about the gold rush in space". digitaltrends. 31 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2020.
- ↑ Wall, Mike. "First Space Tourist: How a U.S. Millionaire Bought a Ticket to Orbit". Space.com. 8 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2020.
- ↑ Tekbaş, İsmail. "BİLİM KURGU VEYA GELECEK: UZAY MUHASEBESİ". SpaceMAg Türkiye. 28 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2020.
- ↑ 7,0 7,1 Tekbaş, Kurnaz, Azaltun, Aktaş., İsmail, Ersin, Murat, Arzu. (2019). "UZAYDAKİ GELİŞMELER DOĞRULTUSUNDA YENİ BİR MUHASEBE UZMANLIĞI ÖNERİSİ: UZAY MUHASEBESİ". 6. ULUSLARARASI MUHASEBE VE FİNANS ARAŞTIRMALARI KONGRESİ. Erişim tarihi: 19 Ocak 2020.
- ↑ "Uzayda İşlenen İlk Suç". euronews. Erişim tarihi: 19 Ocak 2020.
Dış bağlantılar[değiştir]
This article "Uzay muhasebesi" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:Uzay muhasebesi. Articles copied from Draft Namespace on Wikipedia could be seen on the Draft Namespace of Wikipedia and not main one.
